درآمدی جامعه شناختی بر جرم شناسی جلد دوم

کتاب درآمدی جامعه‌شناختی بر جرم‌شناسی/ اثری از امون کربین... [و دیگران]؛ مترجمین: محمدسعید شفیعی و دیگران...

در نگاه جامعه شناختی بر مباحث جرم شناسی، علل و عوامل جامعه شناختی عمل مجرمانه و نظریه‌های مرتبط با آن مورد بررسی و تبیین قرار می‌گیرد. در جامعه شناسی جنائی عوامل و اسباب اجتماعی شکل گیری پدیده مجرمانه مورد پژوهش واقع می‌شود تا مشکلات و آسیبهای اجتماعی جرایم ناشی از سوء تأثیر عوامل اجتماعی تشخیص داده شود و نهایتا به شیوه‌های پیشگیری از ارتکاب جرایم در جامعه و روش های درمان و اصلاح و تربیت کجروان و تبهکاران و سازگار ساختن آنان با نظام اجتماعی دست یابد. در نگاه جامعه شناختی به پدیده جرم، مشکلات و ناهنجاری‌های محیط اجتماعی باعث بروز جرم می‌شود. لذا به تجزیه و تحلیل محیط خانواده، زندگی، همسالان و اطرافیان مجرم می‌پردازد.

پدیده مجرمانه و وقوع جرایم از آنجا که عمدتا در بستر جامعه شکل می‌گیرد و حتی بیشتر از آن، تعریف و شناسایی مفهوم جرم برگرفته از نگرش جامعه و ساختارهای اجتماعی می‌باشد. لذا تبیین جامعه شناختی در مباحث جرم شناسی از شاخه‌های اصلی مطالعاتی در این حوزه است که این مباحث چه در تبیین علل جرم از منظر علتهای فردی(خانواده، مدرسه، همسالان، محله) و علل ساختاری ( ساختار اجتماعی) و چه در پیشنهاد راهکارهای پیشگیری از وقوع جرایم در سطح جامعه که بیشتر با اصلاح زیرساخت‌های اجتماعی و تغییرات محیطی صورت می‌گیرد، قابل طرح و تأمل است.

جامعه شناسی جنائی در اواخر قرن 19 در اروپا متولد شد و در سالهای 1920 میلادی به بعد در آمریکا مورد توجه و پژوهش قرار گرفت. از دهه 60 به بعد نظریات جدیدی در ارتباط با جرم در تأثیر کنترل اجتماعی بر جرم مطرح شد. و نهایتا رویکردهای جامعه شناسی کیفری نیز مورد تبیین قرار گرفت که به مطالعه فرایند قانونگذاری، چگونگی انعکاس مجازات در جامعه، میزان کارایی مجازات، میزان بازدارندگی مجازات و فرایند دادرسی کیفری می‌پردازد. گرچه این دو عنوان دارای تفاوت هستند. بدین معنا که جامعه شناسی جنائی شاخه ای تخصصی از جرم شناسی است که علل و عوامل ارتکاب جرم را در بستر محیط مطالعه و بررسی می‌کند. اما جامعه شناسی کیفری با نظریات مطرح شده اش مانند نظریات تعامل گرایانه یا واکنش اجتماعی یا نظریات کنترل اجتماعی جرم، برخی اقدامات قانونگذاری و رفتارهای پلیسی و قضائی را جرم زا تلقی کرده اند و کیفر را در برخی موارد، علت جرم می‌داند.

در جامعه شناسی جنائی که به تبیین‌های جامعه شناختی جرم می‌پردازد، جرم را به عنوان یک مسئله اجتماعی در نظر می‌گیرند. نظریه‌های جامعه شناسی اولیه و کلاسیک که با عقاید دورکیم شروع شدند، در تحلیل جرم بر « همبستگی اجتماعی»تمرکز کردند. این واژه به مفاهیم مختلفی به کار رفته، دورکیم در کتابش از آن به عنوان « احساسات جمعی»  که پیوند اعضای جامعه است، یاد کرده که البته پایین تر از همبستگی می‌باشد. دورکیم عقیده دارد مبنای همبستگی، احساسات جمعی یا وجدان جمعی است یعنی در روابط اجتماعی به تدریج یک سری اخلاقیات و رفتارها به عنوان احساسات جمعی شناخته می‌شود. احساسات جمعی ارزش مشترکی دارند که « شاخص» محسوب می‌شود و نوعی هنجار یا قاعده ایجاد می‌کنند که به آنها ارزش اجتماعی می‌گویند. جامعه شناسی کلاسیک با تأکید بر نظریه دورکیم، تأکید بر همین دارد که ما در جامعه مناسبات و همبستگی هایی داریم که در اثر احساسات جمعی شکل می‌گیرد و برخی مسائل ارزش اجتماعی محسوب می‌شوند،

اگر کسی از آنها عدول کند با واکنش اجتماعی روبرو می‌شود. دورکیم عقیده دارد جرم یعنی نقض سریع و صریح احساسات جمعی. لذا از آنجا که احساسات جمعی نقض می‌شود، مجازات مابه ازای آن خواهد بود. اما پس از طرح این نظریات، پیرامون اینکه جامعه در خصوص شناسایی کلیه جرایم وفاق دارد یا در برخی موارد گسست وجود دارد، محل بحث جامعه شناسان می‌باشد. رسیدن به هریک از این دیدگاهها در قواعد پاسخ دهی به جرایم هم تأثیر گذار خواهد بود. زیرا پرسش این است که آیا مجازات واکنش اجتماعی می‌باشد؟ اگر مجازات را واکنش اجتماعی بدانیم، بدین معناست که قبل تصویب قانونگذار، جامعه آن عمل را جرم دانسته اند و پیرامون شناسایی قانونی آن وفاق وجود دارد که مطالبه واکنش از جانب خود این نقض هنجار و احساسات جمعی را می‌نماید. همچنین، قواعد حاکم بر نحوه این واکنش از این منظر که نگرش ترمیمی یا تنبیهی داشته باشد، نیز می‌تواند ناشی از مطالبات جامعه باشد. اینکه مدل‌های رسمی پاسخ به جرم یا مدل‌های غیررسمی و اجتماعی در پاسخ به رفتار مجرمانه تا چه میزان مطلوب است و نسبت به آن اقبال وجود دارد؟

لذا مطالعه جامعه شناختی در شناسایی علل پدیده مجرمانه و پاسخ به آن از مباحث حائز اهمیت در مطالعات حقوق کیفری و البته جرم شناسی می‌باشد. در مطالعات جامعه شناختی جنائی و جامعه شناسی کیفری به طور کلی دو حوزه بحث قابل طرح است:

1-مباحث جامعه شناختی در باب جرم انگاری یا هنجارآفرینی کیفری که در واقع عوامل مختلفی بر قانونگذار اثر می‌گذارد. یعنی قانونگذار وقتی وضع قانون می‌کند خودش موضوع مطالعه جامعه شناختی است که در وضع قانون کیفری چه رفتاری را جرم می‌داند و چه رفتاری را جرم زدایی می‌کند یا اصلاح می‌نماید.

2- مباحث مربوط به مدلهای انتظام بخشی اجتماعی و نظم دهی که یا به صورت رسمی و کیفری با رویکرد تنبیهی یا ترمیمی می‌باشد و یا درر سیستم غیر رسمی واقع می‌شود.

 این کتاب مشتمل بر فصول :

مواد مخدر، الکل، سلامتی و جرم
تفکر (فکر کردن) در مورد مجازات
 فرآیند دادرسی کیفری
پلیس و کار پلیسی
زندان ها و حکم حبس
جرم شناسی سبز
جرم و رسانه
تروریسم، جرم های دولتی و حقوق بشر
ویژگی های جرم شناسی
واژه شناسی
کتاب شناسی