ارث

در این کتاب پس از طرح مباحث شرایط، موانع و چگونگی ارث، فروض مختلف ارث محاسبه سهام وراث طبقات سه گانه بیان شده است.

• هرچند مطالعه تطبیقی در مقررات مربوط به احوال شخصیه معمول نیست در مواردی محدود تطبیق مسائل ارث قانون مدنی ایران با مقررات ارث کشور فرانسه،سودمند به نظر رسیده و انجام شده است.
• در فصل چهارم قواعد ارث به طور جداگانه مطرح شده و به ترتیب دامنه شمول آنها مورد بررسی قرار گرفته است.

پیشگفتار
مقدمه
تعریف ارث
ریشه سنتی و فطری ارث
تأثر مقررات ارث از آداب و رسوم و اعتقادات قومی
اصل نخستین وراثت
امری بودن مقررات ارث
طرح کلی

فصل نخست : موجبات ، شرایط و موانع ارث

تفکیک مباحث
مبحث نخست : موجبات ارث
طرح مبحث
بخش نخست : نسب
تعریف و تقسیم
الف) خویشاوندی طولی یا عمودی
ب) خویشاوندی عرضی یا در خط اطراف
ضابطه تعیین اندازۀ قرابت
الف) ضابطه درجاتی
ب) ضابطه طبقاتی و درجاتی
استثنائات اصل وراثت بر اساس نزدیکتر بودن در درجه
نوع خویشاوندی
استثنای نخست
استثنای دوم
بخش دوم – سبب
تعریف و تقسیم
بخش سوم – اجتماع چند موجب ارث در شخص واحد
تعدد ارث یک وارث
مورد اول : اجتماع خویشاوندی متعددی که در یک ردیف قرار دارند
الف) اجتماع موجبات متعدد نسبی و سببی
ب) اجتماع موجبات متعدد نسبی
مورد دوم : اجتماع خویشاوندی متعدد در ردیفهای متفاوت
مبحث دوم : شرایط ارث
طرح مبحث
بخش نخست : موت مورث
طرح مطالب
گفتار نخست : موت حقیقی
تعریف
گفتار دوم : موت فرضی
تعریف
الف) اشخاص ذی نفع
ب) دادگاه صالح
ج) موارد صدور حکم موت فرضی
د) شرط صدور حکم موت فرضی و اثر مالی آن
بخش دوم : وجود وارث
طرح مطالب
گفتار نخست : ارث حمل
اهلیت تمتع و ارث بردن
الف) انعقاد نطفه حمل در زمان فوت مورث
ب) زنده متولد شدن حمل
ج) سهم الارث حمل
گفتار دوم : ارث غایب مفقودالاثر
تعیین و حفظ سهم الارث غایب
گفتار سوم : ارث اشخاص متوفی که با هم خویشاوندی قابل وراثت دارند
طرح گفتار
الف) معلوم بودن تاریخ فوت یا معلوم بودن تقدم و تأخر فوت متوارثین
ب) معلوم بودن تاریخ فوت یکی از متوارثین و مجهول بودن تقدم و تأخر فوت ایشان
ج) مجهول بودن تاریخ فوت و تقدم و تأخر فوت متوارثین
د) معلوم بودن همزمانی فوت متوارثین
ه) مشتبه شدن تاریخ یا تقدم و تأخر فوت متوارثین
بخش سوم : وجود ترکه
دارایی مثبت
امور راجع به ترکه
ترکیب اموال قابل وراثت
حقوق ناشی از قانون تامین اجتماعی و بیمه عمر
دیه قتل و زیان ناشی از جرم
اقسام و وضعیت تعهدات و دیون متوفی
تصفیه ترکه و حقوق و دیون وابسته به ترکه
دعوی طلب از میت و دعوی طلب میت
مسئولیت یا عدم مسئولیت ورثه در فرضهای مختلف قبول یا رد ترکه
مبحث سوم : موانع ارث
طرح مبحث
بخش نخست : قتل
مقدمه
گفتار نخست : شرایط مانع بودن قتل از ارث
تحلیل شرایط
الف) مقتول باید هنگام قتل در مقام مورث قاتل باشد
ب) قتل باید عمدی باشد
ج) قتل مورث به حکم قانون یا برای دفاع نباشد
گفتار دوم : تحدید شرایط و حقوق تطبیقی
الف) تحدید شرایط
ب) حقوق تطبیقی
بخش دوم : کفر
طرح مطالب
گفتار نخست : تعریف مسلمان و کافر
مسلمان و کافر مستقل و تبعی ، کافر اصلی و مرتد
گفتار دوم : مانع بودن کفر از ارث
فروض متفاوت مانع بودن کفر از ارث
بخش سوم : لعان
تعریف
گفتار نخست : اقسام و شرایط لعان
لعان به سبب قذف زوجه و لعان به سبب انکار فرزند
گفتار دوم : چگونگی لعان
لعان و تشریفات آن
گفتار سوم : آثار لعان
آثار حقوقی و سقوط حد
گفتار چهارم : رجوع از لعان
چگونگی رجوع از لعان و آثار آن
بخش چهارم : ولادت از زنا
مقدمه
گفتار نخست : شرایط تحقق زنا
شرایط هشتگانه
گفتار دوم : تلقیح مصنوعی
ولادت از تلقیح مصنوعی
بحثهای تفصیلی
بحث 1 : وضعیت زوجه میت فرضی
بحث 2 : مورد ماده 877 ق.م
بحث 3 : قتل پدربزرگ دارای فرزند
بحث 4 : مفهوم عمد در قتل مانع ارث

فصل دوم : نوع وراثت و حجب

تفکیک مباحث
مبحث نخست : نوع وراثت
طرح مبعث
بخش نخست : تقسیم وراث از نظر نوع وراثت
وراث فرض بر وراث قرابت بر
بخشهای دوم : فروض
فرضهای ششگانه
بخش سوم : وضعیت های متفاوت وراث نسبت به ترکه
تفکیک و بیان حکم
صاحبان رد
مبحث دوم : حجب
تقسیم حجب
بخش نخست : حجب حرمانی یا حجب از اصل
بیان موارد
بخش دوم : حجب نقصانی
الف) طرح مطالب
ب) موارد حجب نقصانی
بحثهای تفصیلی
بحث 1: اشتباه قانونگذاری
بحث 2: تعارض
بحث 3: حجب نقصانی و سهم الارث پدر
بحث 4: موارد دیگر حجب نقصانی

فصل سوم : سهم الارث وراث نسبی و سببی

تفکیک مباحث
مبحث نخست : سهم الارث وراث خویشاوندان طبقه اول
طرح مبحث
بخش نخست : کلیات
مختصات کلی ارث خویشاوندان طبقه اول
بخش دوم : صورتهای گوناگون سهام
صورت نخست : انحصار وراث به پدر و مادر
صورت دوم : انحصار وراث به اولاد
صورت سوم : وراث پدر و مادر و اولاد باشند
بخش سوم : عول و تعصیب
الف) عول
ب) تعصیب
بخش چهارم : حبوه
تعریف
الف) اموال حبوه
ب) پسر بزرگ
ج) احکام حبوه
د) عدم احتساب حبوه از سهم الارث پسر بزرگ
شرط عدم انحصار ترکه به حبوه
ارث بودن حبوه
خلاف قاعده بودن حبوه
مبحث دوم : سهم الارث خویشاوندان طبقه دوم
بخش نخست : کلیات
مشخصات کلی ارث طبقه دوم
بخش دوم : صورتهای گوناگون سهام وراث
صورت نخست : انحصار و وراث به اخوه یا اولاد ایشان
صورت دوم : انحصار وراث به اجداد
صورت سوم : وراث عبارت از اجداد و اخوه یا اولاد ایشان هستند
مبحث سوم : سهم الارث خویشاوندان طبقه سوم
بخش نخست : کلیات
مختصات ارث افراد طبقه سوم
بخش دوم : صورت های گوناگون سهام وراث
طرح مطالب
صورت نخست : انحصار وراث به اخوال یا اولاد ایشان
صورت دوم : انحصار وراث به اعمام یا اولاد ایشان
صورت سوم : وراث متوفی اعمام و اخوال باشند
ارث اعمام و اخوال پدر و مادر متوفی و اولاد ایشان و اعمام و اخوال و اولاد اعمام و اخوال اجداد متوفی
مبحث چهارم : ارث خنثی و شخص فاقد علامت جنسی و انسان دو سر
طرح مبحث
بخش نخست : ارث خنثی
تعریف و تقسیم
سهم الارث خنثی
بخش دوم : ارث شخص فاقد علامت جنسی
تعریف و بیان حکم
بخش سوم : ارث انسان دو سر
وحدت و تعدد شخصیت
مبحث پنجم : ارث زوجه و زوج
طرح مبحث
بخش نخست : شرایط توارث زوجین
طرح مطالب
الف) شرط نخست : دائم بودن نکاح
ب) استثنای عدم ارث زوجه از شوهر در صورتی که نکاح ایشان در حال بیماری موجب مرگ شوهر واقع شده باشد
ج) شرط دوم : وجود زوجیت هنگام فوت همسر
د) استثنای نخست : توارث زوجین در صورت فوت یکی از ایشان در عده رجعی
ه) استثنای دوم : ارث زوجه در صورت وقوع فوت شوهر ، ظرف یک سال پس از طلاق و بر اثر بیماری زمان طلاق
بخش دوم : سهم الارث زوج و زوجه
طرح مطالب
صورت نخست : ارث زوج و زوجه با وجود اولاد برای متوفی
صورت دوم : ارث زوج و زوجه در صورت نبودن اولاد برای متوفی و وجود خویشاوند نسبی
صورت سوم : ارث زوج و زوجه در صورت فقدان اولاد و خویشاوندان نسبی برای متوفی
سهم الارث زوجات متعدد
بخش سوم : اموال موضوع ارث زوج و زوجه
کلیات
نظریات فقهی مربوط به موضوع ارث زوجه
الف) شرح اموال مورد ارث زوجه
ب) طرز تقویم ابنیه و اشجار
ج) وثیقه بودن ابنیه و اشجار در برابر سهم الارث زوجه
د) ضابطه قیمت گذاری بر اساس زمان فوت مورث
مبحث ششم : وضعیت ترکه متوفای بی وارث
مالکیت نسبت به ترکۀ متوفای بی وارث یا باقیماندۀ ترکه متوفایی که منحصرآ زوجه دارد

فصل چهارم : قواعد مهم ارث

تقسیم فصل
قاعده نخست : انحصار منشأ ارث به نسب و سبب
قاعده دوم : اصل وراثت نزدیکتر (الاقرب فالاقرب در طبقات سه گانه ارث)
قاعده سوم : چگونگی تقسیم ترکه (تقسیم به فرض و رد و تقسیم به قرابت)
قاعده چهارم : کاهش سهم دختر و دخترها و خواهر و خواهرهای ابوینی و ابی در صورت کمبود ترکه نسبت به جمع سهام
قاعده پنجم : رد زیادتی ترکه نسبت به جمع فروض به صاحبان فرض
قاعده ششم : وراثت بر اساس قائم مقامی
قاعده هفتم : محروم بودن خویشاوندان ابی با وجود خویشاوندان ابوینی در طبقه دوم و سوم
قاعده هشتم : فرضی بودن ارث مادر مطلقآ و پدر در صورت وجود اولاد برای متوفی
قاعده نهم : معین بودن سهم اعمام و اخوال امی در برابر اعمام و اخوال ابوینی و ابی
قاعده دهم : دو برابر بودن سهم ذکور نسبت به اناث در اولاد و اجداد ابی و اخوه ابوینی و ابی و اعمام ابوینی و ابی و تساوی سهم پدر و مادر در صورت وجود اولاد و اجداد و اخوه ابی و اعمام امی و اخوال
ضمیمه : مسائل
مسأله 1
مسأله 2
مسأله 3
مسأله 4
مسأله 5
مسأله 6
مسأله 7
مسأله 8
مسأله 9
مسأله 10
مسأله 11
مسأله 12
مسأله 13
مسأله 14
مسأله 15
مسأله 16
مسأله 17
مسأله 18
مسأله 19
مسأله 20

فصل پنجم : حقوق بین الملل خصوصی ارث

قواعد حل تعارض قوانین و دادگاهها
گفتار نخست : کلیات
رابطه مسائل ارث با احوال شخصیه
الف) حل تعارض قوانین در مسائل احوال شخصیه و ارث
قاعده حل تعارض
تعارض قواعد حل تعارض قوانین – (تعارض سیسمتهای حل تعارض)
احاله درجه یک و دو
ب) حل تعارض دادگاهها در احوال شخصیه و ارث
صلاحیت بین المللی قضایی
گفتار دوم – قواعد حل تعارض قوانین و دادگاهها نسبت به ارث در حقوق ایران
تقسیم مطالب
بحث اول – اتباع ایرانی مقیم ایران و مقیم خارج
موضوع بحث
الف) وضعیت ارث ایرانی مقیم ایران (قانون حاکم و دادگاه صالح)
ب) ارث ایرانی مقیم خارج – (قانون حاکم و دادگاه صالح)
ج) ارث متوفای بیگانه مقیم ایران (قانون حاکم و دادگاه صالح)

فصل ششم : گواهی انحصار وراثت

مقدمه
الف – اشخاصی که می توانند تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت کنند
درخواست کننده (وراث و اشخاص ذینفع)
ب – مرجع قضایی صالح
دادگاه عمومی
ج – درخواست صدور گواهی انحصار وراثت
تشریفات قانونی
د – رسیدگی دادگاه
اقدامات دادگاه
ه – آثار گواهی انحصار وراثت
تصرف در ترکه
و – اعتراض به گواهی انحصار وراثت
اعتراض اشخاصی که گواهی به زیان ایشان صادر شده است
ز – مقررات کیفری
مجازات کلاهبرداری و شهادت دروغ
فهرست منابع و مآخذ
فهرست قوانین و مقررات مورد استناد