ناکارآمدی سیاست جنایی ایران در برخورد با جرائم منابع طبیعی

سیاست جنایی مجموعه ای از تدابیر اجرایی و قضایی و تقنینی جامعه برای مقابله با رفتار مجرمانه می باشد. یکی از عرصه هایی که در سالهای اخیر شاهد بروز رفتارهای نابهنجار و بزهکارانه هستیم، محیط زیست و منابع طبیعی می باشد. ضرورت مقابله با این رفتارهای بزهکارانه مستلزم وجود یک سیاست جنایی مشخص و راهبردی است. بررسی سیاست جنایی ایران در خصوص جرایم منابع طبیعی نشان می دهد که در سه حوزه تقنین، قضا و اجرا سیاست جنایی ایران دچار نوعی ناکارآمدی و نارسایی می باشد. هرچند در عرصه قانون گذاری شاهد تدوین و تصویب قوانین زیست محیطی متعددی بودیم، ولی به دلیل گستردگی و پراکندگی ، عدم انسجام، رویکرد سنتی ،عدم توجه به اصول حقوقی، عدم تناسب جرم و کیفر و عدم توجه به مبانی جرم انگاری قوانین مرتبط با  منابع طبیعی شاهد به وجود آمدن مجموعه ای از قوانین ناقص، موازی و فاقد بستر اجرایی لازم هستیم.

کلیک نمایید:

در حوزه اجرا هرچند هیئت حاکمه با تشکیل سازمانهای متعددی در صدد حمایت از منابع طبیعی برآمده است، اما در عمل به دلیل عدم انسجام، عملی نکردن مصوبات، عدم انجام تکالیف و وظایف قانونی ونیز به دلیل اتخاذ تصمیات مقطعی، شتابزده، احساسی و بدون توجه به نظرات متخصصین و لحاظ منافع شخصی و حزبی به جای منافع جمعی شاهد ناکارآمدی بخش اجرایی کشور در خصوص جرایم منابع طبیعی هستیم. ارزیابی عملکرد دستگاه قضائی کشور در خصوص جرایم منابع طبیعی نشان می دهد علی رغم اراده مسوولین در عملی ساختن تصمیات قانونی در خصوص منابع طبیعی بنا به دلایل متعدد همچون نبود راهکارهای عملی، عدم اختصاص شعب تخصصی، عدم اجرای دقیق قوانین، عدم توجه به نظرات کارشناسی و برخورد توام با ارفاق، تساهل و تسامح با متجاوزین و متخلفان محیطی، شاهد نارسایی دستگاه عدالت کیفری کشور می باشیم. نگاهی به اصول حاکم بر سیاست جنایی ایران در جرایم منابع طبیعی نشان می دهد که علاوه بر تضاد و تناقض در قوانین منابع طبیعی که به صورت تعدد و تکثرقوانین و ضعف تخصص گرایی در تقنین جلوه گر می شود، در قضا و اجرا هم شاهد نوعی تعارض هستیم که به صورت ارفاق و تسامح و نادیده گرفتن نقش اجرایی دولت بروز و ظهور پیدا می کند. به همین دلیل سیاست جنایی ایران در جرایم منابع طبیعی نیاز به بازنگری اساسی داردو لازم است که با لحاظ اصول حقوقی، توجه به اسناد جهانی و تخصص گرایی در تقنین خط مشی مناسب وراهبردی برای مقابله با جرایم منابع طبیعی اتخاذ نماید.

فهرست مطالب

 چکیده: 13

مقدمه: 15

بیان مسئله: 18

پیشینه تحقیق: 18

محدودیتهای تحقیق: 19

اهمیت و انگیزه انتخاب موضوع: 19

سوالات تحقیق: 20

فرضیات تحقیق: 20

روش تحقیق: 21

ساختار کلی تحقیق: 21

فصل اول: کلیات (مفاهیم و اصلاحات) 23

مقدمه: 24

مبحث اول: مفاهیم کاربردی.. 24

گفتار دوم: مفهوم جرم و بزهکاری.. 29

1-1 – مفهوم جرم: 29

1-2 – مفهوم بزهکاری: 30

مبحث دوم: منابع طبیعی.. 31

گفتار اول: تعریف منابع طبیعی و مفاهیم کلی.. 31

گفتار دوم: منابع طبیعی و محیط زیست در عرصه حقوق: 40

گفتارسوم: جرایم مرتبط با منابع طبیعی.. 41

گفتارچهارم: منابع طبیعی در آموزه های اسلام. 45

1- قرآن. 45

2- احادیث... 47

مبحث سوم: سیاست جنایی در ایران. 48

گفتاراول: نقش نهادهای تقنینی ، اجرایی و قضایی در سیاست جنایی.. 50

گفتار دوم: نقش آموزه های دین اسلام در سیاست جنایی ایران. 52

فصل دوم: سیاست جنایی ایران در حوزه منابع طبیعی.. 53

مقدمه: 54

مبحث اول: سیاست جنایی تقنینی در عرصه منابع طبیعی.. 56

گفتار اول: مروری بر پیشینه تاریخی قوانین و مقررات حفظ و حمایت از منابع طبیعی.. 57

1- قانون متمم بودجه 1321 کشور (مصوب 1321): 58

2- قانون راجع به جنگلها ( مصوب 1321): 58

3- قانون شکار(مصوب 1335) و قانون صید و شکار(مصوب 1346) 58

4- قانون جنگلها و مراتع(مصوب 1338) 60

5- قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگلها و مراتع ( مصوب 1346) 60

6- قانون اصلاح قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگلها و مراتع(مصوب 1348) 61

7- قانون حفظ و گسترش فضای سبز و جلوگیری از قطع بی رویه درخت(مصوب 1352) 62

8- قانون حفاظت وبهسازی محیط زیست( مصوب 1353) 62

9- قانون حفاظت از دریاها و رودخانه ها( مصوب 1353) 63

10- قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا ( مصوب 1374) 63

11- اصولی از قانون اساسی و برخی از مواد قانون مجازات اسلامی.. 64

گفتاردوم: جرایم منابع طبیعی در قوانین موضوعه. 65

1- تخریب جنگلها و مراتع: 65

2- شکار و صید حیوانات محافظت شده 66

3- آلودگی آب و هوا: 68

4- آلودگی خاک و فرسایش آن: 69

5- بهره برداری غیر قانونی از معادن: 69

6- عدم دفع پسماندها: 70

7- تغییر کاربری اراضی: 71

8- سایر جرایم: 71

گفتار سوم: ضمانت اجرای کیفری و حقوقی جرایم منابع طبیعی: 72

گفتارچهارم: ناکارآمدی قوانین موضوعه. 76

مبحث دوم: سیاست جنایی اجرایی در عرصه منابع طبیعی.. 78

گفتار اول: راهکارهای عملی و کاربردی دولت برای مقابله با جرایم منابع طبیعی: 81

گفتاردوم: دلایل ناکارآمدی سیاستهای دولت... 83

مبحث سوم: سیاست جنایی قضایی در عرصه منابع طبیعی: 87

گفتار اول: نگاهی به عملکرد قوه قضائیه در حوزه جرایم منابع طبیعی: 89

گفتار دوم: اطاله دادرسی در برخورد با جرایم منابع طبیعی.. 92

فصل سوم: بررسی موقعیت سیاست جنایی فعلی ایران در قبال جرایم منابع طبیعی.. 97

مقدمه: 98

مبحث اول: تعارض در قوانین مرتبط با منابع طبیعی.. 100

گفتار اول: تعدد و کثرت قوانین.. 102

گفتار دوم: ضعف تخصص گرایی در قانونگذاری.. 104

1- رویکرد مقطعی و شتابزده: 105

2- جرم انگاری افراطی.. 106

3- فرد گرایی و اعمال سلایق شخصی.. 107

مبحث دوم: تعارض در قضا و اجرا 107

گفتاراول: ارفاق، تساهل و تسامح در برخورد با متخلفان. 109

گفتاردوم: عدم توجه به نقش دولت در سیاست گذاری: 110

فصل چهارم: ضرورت بازنگری در سیاست جنایی ایران در عرصه منابع طبیعی.. 113

مقدمه: 114

مبحث اول: توجه به اصول حقوقی در تدوین سیاست جنایی.. 117

گفتار اول: توجه به تخصص و تخصص گرایی.. 120

گفتار دوم: توجه به مدیریت محیط زیست و منابع طبیعی: 120

گفتار سوم: توجه به اسناد بین المللی: 122

مبحث دوم: پیشگیری از جرایم منابع طبیعی.. 125

گفتار اول: تدابیر پیشگیرانه برای حفاظت از منابع طبیعی.. 127

گفتار دوم:بروز رسانی تدابیر حمایتی و حفاظتی.. 130

نتیجه‌گیری و پیشنهادات... 133

منابع و مآخذ. 139