جامع ترین و کامل ترین ترجمه و شرح نموداری الهدایه فی النحو

کتاب جامع‌ترین و کامل‌ترین ترجمه و شرح نموداری «الهدایه فی النحو»

تعریف علم نحو 

 علم به قواعدی است که به وسیله آنها حالات آخر کلمات سه گانه (اسم –   فعل –   حرف) از جهت معرب و مبنی بودن و همچنین چگونگی و نحوه ­ی ترکیب بعضی از آن کلمات با یکدیگر فهمیده ­می شود.

 

فهرست مطالب

 

سیر نموداری مباحث مقدماتی [عُصاره­ مطالب]. 15

درس اول : تعریف علم نحو . کلمه و اقسام آن.. 16

1. تعریف علم نحو، هدف، فایده و موضوع علم نحو. 16

2. کلمه. 17

درس دوم: مباحث مربوط به اسم (تعریف اسم، فعل و نشانه های هر یک). 17

درس سوم:   تعریف حرف، علامتها و فوائد آن.. 22

ج) تعریف حرف: 22

3. تعریف و اقسام کلام. 23

درس چهارم - تعریف اسم‌های معرب و حکم آن.. 26

     1.  تعریف اسم معرب و حکم آن.. 26

   2( جایگاه اعراب اسم   27

  3)  انواع اعراب اسم   27

 4)  تعریف عامل    28

5) معرب در کلام عرب.. 28

درس پنجم: اصناف اعراب اسم.. 28

درس ششم: تکمیل و ادامه انواع اعراب اسم.. 29

درس هفتم.. 33

3. اسم منصرف و غیر منصرف.. 33

اسباب نُه گانه منع صرف (اسبابی  که موجب غیر منصرف شدن اسم، میشوند) به صورت تفصیلی: 34

درس هشتم– ادامه [اسبابِ نُه گانه منع صرف]. 35

درس نهم-   (ادامه اسباب نُه گانه منع صرف). 39

درس دهم   -  فاعل.. 43

[مباحث پنجگانه فاعل]. 43

1 - تعریف فاعل : 43

2 - نیاز فعل به فاعل.. 43

3- اسنادِ فعل به فاعل.. 44

درس یازدهم   -  فاعل (2) و نائب فاعل[ادامه مباحث پنج گانه فاعل]. 46

4- ترتیب بین فاعل و مفعول.. 46

5- حذف فعل و فاعل.. 46

درس دوازدهم  -3و4. مبتدا و خبر(1). 48

مباحث مربوط به مبتداو خبر. 49

تعریف مبتدا:). 49

تعریف خبر:. 49

  اصل در مبتدا و خبر از جهت معرفه و نکره بودن.. 49

وجوه تخصیص: 50

درس سیزدهم – مبتدا و خبر(2). 52

اقسام خبر    52

انواع مبتدا        54

درس چهاردهم–  5. اسم و خبر نواسخ.. 55

اوّل:  خبر حروف مشبههٌ بالفعل(إنَّ و هم ردیفان آن ). 55

دوم:اسم افعال ناقصه(کان و هم ردیفانِ آن). 56

سوم: اسم حروف شبیه به لیس... 57

چهارم: خبر لای نفی جنس... 57

درس  پانزدهم.. 61

 مفعول مطلق.. 61

الف) تعریف مفعول مطلق: 61

ب)  اقسام مفعول مطلق.. 61

ج) نائب مفعول مطلقِ.. 62

د) عامل مفعول مطلق: 63

درس شانزدهم.. 66

2.  مفعولٌ به: 66

تعریف مفعول به. 66

موارد تقدیم مفعول به (و امتناع تقدیم فاعل بر مفعول به). 66

 حذفِ عاملِ مفعول به 66

درس هفدهم.. 71

[ادامه موارد حذف عامل مفعول به،  به صورت وجوبی و قیاسی]. 71

«مورد پنجم»:  باب اشتغال.. 71

مورد ششم»:  باب منادا 71

درس هجدهم.. 76

[ادامه باب منادا]. 76

منادای مُرخّم.. 76

 احکام وشرایط ترخیم منادا : 76

[قسم سوم از منصوبات]. 77

3. مفعولٌ فیه. 77

درس نوزدهم.. 81

[ادامه اقسام منصوبات]. 81

4. مفعولٌ له. 81

تعریف مفعول له: 81

  اقسام مفعول له  81

5. مفعول مَعَه. 81

درس بیستم.. 85

6.[مباحث مربوط به] حال.. 85

تعریفِ حال.. 85

ذو الحال.. 86

      عامل حال.. 87

درس بیست و یکم.. 90

احکام حال.. 90

اقسام حال: 90

7.  تمییز    90

درس بیست و دوم. 94

8.[قسم هشتم از منصوبات]مستثنی.. 94

الف) تعریف مستثنی.. 94

ب)اقسام مستثنی    94

ج)اعراب مستثنی: 94

درس بیست و سوم- 9.[قسم نهم از منصوبات:]  اسم نواسخ و خبر آن.. 99

اول: خبر «کانُ» و اخوات آن.. 99

  دوم: اسم «إنَ» و اخوات آن.. 99

سوم: اسم منصوب به لای نفی جنس... 99

درس بیست و چهارم. 103

  چهارم: خبر حروف شبیه به لَیسَ.... 104

         شرایط عملکرد حروف شبیه به لیس َ 105

شروط عملکرد «إن» شبیه به لیس: 105

شروط عملکرد «ما» شبیه به لیس... 105

شروط عملکرد «لا» شبیه به لیس... 106

  [شروط عملکرد «لات» شبیه به لیس... 106

درس بیست و پنجم.. 110

مضافٌ إلیه. 110

الف)تعریف[عام] مضاف الیه. 110

ب) قاعده مضاف الیه. 110

  ج)اقسام اضافه           1. اضافه معنوی    2. اضافه لفظی.. 110

درس بیست و پنجم.. 114

حکم مضاف به «یاء» متکلم وحده. 114

درس بیست و هفتم.. 119

خاتمه(مباحث پایانی). 119

توابع   119

درس بیست و هشتم.. 126

2.عطف به حروف.. 126

درس بیست و نهم.. 130

3. تأکید. 130

تعریف تأکید: 130

      اقسام تأکید   130

درس سی ام. 136

 4. بدل.. 136

تعریف بدل.. 136

              اقسام بدل      136

درس سی و یکم.. 144

قسم دوم. 144

 اسم‌های مبنی.. 144

    حکم اسم‌های مبنی   145

انواع اسم‌های مبنی.. 145

درس سی و سوم. 150

مواضع استتار ضمیر   150

درس سی و سوم. 155

[ادامه انواع اسم‌های مبنی]. 155

 2.اسم های اشاره      155

3. اسم‌های موصول.. 156

درس سی و چهارم. 161

[ادامه انواع اسم‌های مبنی]. 161

       4.اسم فعل.. 161

تعریف اسم فعل.. 161

      وزنهای اسم فعل.. 161

5.اسم های صوت.. 162

6.اسم های مرکب  162

درس سی و پنجم.. 163

[ادامه انواع اسم‌های مبنی]. 164

       7.کنایات   164

درس سی وششم.. 168

[ادامه انواع اسم‌های مبنی]. 168

      8.ظروف مبنی.. 168

درس سی و هفتم.. 171

[ ادامه ظروف مبنی]. 171

        5. أینَ وأنّی.. 171

      6.متی.. 171

7. کیفَ.. 171

    8. ایان.. 171

          9. مُذْ ومُنْذُ. 171

10. لَدُنْ و لَدَی.. 172

   11. قَطُ   172

   12. عَوْضُ  172

درس سی و هشتم.. 175

خاتمه(بحث پایانی). 175

معرفه و نکره بودن: 175

درس سی و نهم.. 179

تمییز. 179

اعدادِ یک و دو 179

    سایر اعداد    179

اسم های مذکر و مؤنث: 180

درس چهلم.. 183

تثنیه  183

درس چهل و یکم.. 186

2جمع 186

 اقسام جمع.. 186

درس چهل ودوم. 189

جمع مکسّر      189

درس چهل و سوم. 195

7. اسم فاعل.. 195

تعریف اسم فاعل.. 195

                صیغه اسم فاعل.. 195

عملکرد اسم فاعل.. 195

8.  اسم مفعول    197

درس چهل و چهارم. 200

9.  صفت مشبهه       200

تعریف اسم تفضیل.. 205

صیغه اسم تفضیل.. 205

شروط ساخت اسم تفضیل.. 205

درس چهل وششم  - ماضی و مضارع مبنی.. 210

فعل        210

  اقسام فعل.. 210

درس چهل وهفتم.. 213

انواع اعراب در فعل مضارع. 213

أ) اصناف اعراب فعل مضارع. 213

ب) فعل مضارع مرفوع و عامل آن.. 214

درس چهل و هشتم.. 216

 ج) فعل مضارع منصوب و عوامل آن.. 216

            عوامل نصب فعل مضارع  216

    مواضع پنهان کردن (درتقدیرگرفتن)«أنْ». 216

درس چهل و نهم.. 220

 د) فعل مضارع مجزوم و عوامل آن.. 220

عوامل جزم فعل مضارع. 220

درس پنجاه. 224

موارد وجوب داخل شدن فاء جزاء برجواب شرط.. 224

مواضع تقدیر «اِنْ». 225

شروط مجزوم شدن فعل مضارع به وسیله «اِنْ» مقدر. 226

درس پنجاه و یکم.. 230

3. فعل امر. 230

4.سایر انواع فعل.. 230

            أ) فعلی که فاعل آن ذکر نشده است ( مجهول). 231

درس پنجاه و دوم. 234

    علامت مجهول.. 234

[ادامه:4.سایر انواع فعل]. 234

ب) فعل لازم و متعدی.. 234

درس پنجاه و سوم. 238

      ج) افعال قلوب.. 238

تعداد. 238

عمل 238

 خصوصیات   239

 معلِّقات      239

درس پنجاه و چهارم. 243

 د) افعال ناقصه. 243

 تعریف.. 243

عمل.. 243

اقسام «کان». 243

   اقسامِ(صارَ)    244

اقسام «أصْبَحَ، أمْسی و أًْضْحی». 244

اقسام (ظَلّ و باتَ)    244

درس پنجاه و پنج.. 246

تکمیل بحث افعال ناقصه. 246

هـ) افعال مقاربه  247

درس پنجاه و ششم.. 251

 و) فعل تعجب... 251

  تعریف: 251

  صیغه ها  251

شروط ساخت: 251

احکام  251

ز) افعال مدح و ذمّ    252

    افعال مدح       252

 افعال ذمّ      253

درس پنجاه و هفتم.. 256

1. حروف جرّ. 256

تعریف: 256

 تعداد    257

درس پنجاه و هشتم.. 259

ج) حتی، فی و باء. 259

درس پنجاه و نُهم.. 262

[ادامه حروف جرّ]. 262

 6. «لام»(دارای هشت  معنا). 262

7. «رُبَّ»     262

8.  واو به معنای رُبُّ   263

درس شصت... 265

[ادامه حروف جرّ]. 265

درس شصت و یکم.. 270

     2.  حروف مشبهه بالفعل        270

درس شصت ودوم. 274

[ادامه مباحث مربوط به حروف مشبهه بالفعل]. 274

تخفیفِ         274

«أنّ»        274

تخفیف کانّ     274

لکنّ      معنای «لکنّ»: 275

لیتَ    275

لَعَلّ   275

درس شصت وسوم. 278

3.  حروف عطف.. 278

تعداد حروف عطف : 278

معانی حروف عطف.. 278

درس شصت و چهارم. 282

    اقسام «أمْ». 282

          1) متّصله   282

2) منقطعه   : 282

درس شصت و پنجم.. 285

تکمیل مبحث حروف عطف.. 285

     «لا»، «بلْ» و «لکنْ»     285

           شرط معطوف به وسیله (لا). 285

4.  حروف تنبیه     286

5.  حروف ندا    286

 حروف ایجاب(جواب)   286

درس شصت و شِشم.. 289

حروف زائده            289

حروف مصدریه       290

درس شصت و هفتم.. 294

حروف تفسیریه         294

 حروف تحضیض      294

[معنای «لَولا»]. 295

درس شصت و هشتم.. 297

حرف توقّع(قَد). 297

حروف استفهام          298

درس شصت و نهم.. 302

حروف شرط و مهمترین ویژگی‌های آن.. 302

تعداد. 302

درس هفتاد. 306

[ادامه مبحث حروف شرط] و  حرف ردع. 306

مهمترین خصوصیات «أمّا». 306

حرف ردع [و معانی آن]. 307

معانی «کلّا». 307

درس هفتاد و یکم   - تاء تأنیث و تنوین.. 311

تاء تأنیث ساکن.. 311

تنوین.. 312

تعریف.. 312

اقسام. 312

درس هفتاد و دوم. 316

نون تأکید. 316

         تعریف نون تأکید:  316

اقسام نون تأکید. 316

مواضع ملحق شدن نون تأکید به افعال.. 317

نکات قابل توجه 317