| نام ناشر | |
| نام مولف | نویسنده:محمدحسن گلی‌شیردار نویسنده:محمدعلی معیرمحمدی |
| سال انتشار | 1396 |
| نوبت انتشار | 1 |
| قطع کتاب | وزیری شومیز |
| شابک | 9786003463462 |
تفقه و تعلم در دین بالاخص در احکام و فروعات دینی به فرموده فقها از واجبات کفائی است. و بر هر شخصی که در علم سیر میکند به اندازه فهم و درک خود لازم است. علم اصول فقه ابزاری است برای به دست آوردن تفقه در فروعات احکام لذا از باب مقدمه ، یادگیری این علم نیز برای رسیدن به مقصود لازم است.
در این میان، مرحوم شهید صدر(رضوان الله تعالی علیه) بی شک یکی از بزرگترین علمایی است که تاریخ تشیع به خود دیده است به طوری که در تمام علوم انسانی به شکل مدون و نظامند آراء و نظرات جامع و بدیعی را ارائه فرموده است، بالاخص در علم اصول فقه نوآوری خاصی را ابداع فرمود که این مهم مورد تصدیق بزرگان علماء حوزه بوده و هست. کتاب اصولی شهید سعید(رضوان الله علیه) دروس فی علم الاصول مشهور به حلقات میباشد که در میان دانشمندان و طلاب بالاخص در عصر حاضر جای باز کرده و مورد استقبال قرار گرفته است. آنچه در خور توجه و دقت است برگردان این کتاب ارزشمند به صیاغ جدید میباشد که با همت شاگردان و زیر نظر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی هاشمی شاهرودی ( دام ظله) به منظور کاربردی کردن و مورد استفاده بهتر قرار گرفتن هرچه بیشتر مطالب این کتاب گرانسنگ انجام شد.
سید شهید(رضوان الله علیه) در حلقهی ثانیه تمام مباحث علم اصول را بیان میکند و حلقهی ثالثه تکمله ای برای آن است. در این کتاب مرحوم شهید صدر(رضوان الله علیه) ترتیب مباحث اصول را براساس فقه تنظیم فرمودهاند و اتصال مباحث به یکدیگر را مدنظر قرار داده‌اند. برخلاف مکتب قدیمی اصولیین که در ابتدای امر تا آخر مباحث را نمیتوان دید در اصول مرحوم صدر(رضوان الله علیه) از ابتدا می توان انتهای کار را دید. ما یک فقیه داریم و مسئولیت آن فقیه، استنباط حکم شرعی است و در نهایت عمل مکلف. در واقع نقشه راه برای فقیه روشن و واضح است. با عنایت به این مهم که نوشتار پیش رو بر اساس اندیشه های سید شهید(رضوان الله علیه) میباشد و با توجه به نیاز های فراوان دانشگاه ها به علم اصول فقه و همچنین با عنایت به این مهم که بستر مناسبی در دانشگاه ها برای یادگیری این علم به صورت دقیق وجود ندارد ، بر آن شدیم تا مجموعه ای مدون را از اصول در اختیار جامعه حوزوی و دانشگاهی قرار دهیم لذا به صورت پراکنده و در قالب درس گفتار این مباحث را به رشته تحریر در آوردیم تا مورد استفاده طلاب و دانشجویان محترم بالاخص در سطوح تحصیلات تکمیلی – خاصه جهت استفاده در دورهای دکتری تخصصی رشته‌های الهیات – فقه و مبانی حقوق اسلامی و بعضاً حقوق خصوصی دانشگاه‌ها- قرار دهیم تا ان شاء الله با تامل و تدرّس سودی حاصل گردد.
در این میان توجه به تولید علم بومی با عنایت به اندیشه های شهید سعید حضرت آیت الله العظمی سید محمد باقر صدر(رضوان الله علیه) و مرجع عالیقدرمان حضرت آیت الله العظمی هاشمی شاهرودی(دام ظله) نیز مورد عنایت خاص قرار گرفته است و امیدوارم در مقام امتثال نصایح و منویات مشفقانه ایشان در زمینه تولید علوم انسانی اسلامی با الگوی بومی جهت ارائه به مجامع آکادمیک گامی هرچند کوچک برداشته باشیم.
فهرست مطالب
مقدمه استاد گلی شیردار
مقدمه نگارنده
نقشه هوایی مباحث اصول فقه
قواعد و قوانین تأمین یا مسئولیت:
طرق وصول به قواعد اصولی:
اقسام ظهور:
مقدمات حکمت:
اقسام دلالتها:
اصول عملیه (ادله فقاهتی که ریشه اعتبار آنها رفع تحیّراز مکلف است) :
1ـ قواعدی که تنها تأمین آفرینند یعنی معذریت تولید میکنند:
2ـ قواعدی که تنها مسئولیت آورند:
3ـ قواعدی که هم تأمین آفرین است وهم تولید مسئولیت مینماید.
تبصره:
نکاتی پیرامون علم اجمالی:
کارگاه علم اجمالی
1) اقل و اکثر استقلالی:
2) اقل و اکثر ارتباطی:
3) متباینان:
کارگاه دفع ضرر محتمل:
شبههی بدویه حکمیه :
← مجرای احتیاط ← شبههی حکمیه بدویه قبل الفحص .
شبههی بدویه موضوعیه:
علم اجمالی به صوری متصور است:
1. شبهه موضوعیه
2. شبهه حکمیه
مراحل استنباط :
در فرایند استنباط، دو نکته قابل توجه است:
منابع:
نظر شهید صدر (رضوان الله علیه) در مورد کاشفیت در مراحل کشف:
قطع تفصیلی و اجمالی:
مکلف در مواجه با حکم شرعی سه حالت پیدا میکند :
شک بدوی:
نظرمرحوم شهید صدر(رضوان الله علیه) :
ثمرهی بحث:
علم تفصیلی:
علم اجمالی:
قطع تفصیلی:
قطع اجمالی:
مرحوم شهید صدر(رضوان الله علیه):
خلاصه بحث:
یک سئوال مهم :
نظریه حق الطاعه:
معنای معذریت:
حالات مکلف در برابرتکلیف :
تجری:
علم اجمالی:
نظر مرحوم شهید صدر(رضوان الله علیه) در مورد علم اجمالی:
تقسیم علم به تفصیلی واجمالی:
نظرمرحوم شهید صدر(رضوان الله علیه):
تفاوت شبهه موضوعیه و مصداقیه:
نظرمرحوم شهید صدر(رضوان الله علیه):
تفاوت بین علم تصیلی و علم اجمالی
نظرات اصولیین در مورد علم اجمالی:
نظرمرحوم خویی(رضوان الله علیه):
ملاک منجزیت علم اجمالی:
اقسام شبههی موضوعیه :
قطع فی حد نفسه چهار صفت دارد:
قطع موضوعی و قطع طریقی:
نکته: چرا بحث قطع موضوعی و طریقی مطرح میگردد؟
قطع موضوعی بر دو قسم است:
توضیح قطع موضوعی و طریقی:
خلاصه بحث:
نکته: آیا جمله‌ی" اذاء قطعت بحرمت شیء فهولک الحرام" دور است؟
مباحثی پیرامون اصول عملیه
منابع اجتهاد از دیدگاه مرحوم نائینی (رضوان الله علیه):
تعریف اماره:
تعریف اصول عملیه:
اقسام شبهه:
برائت عقلی:
مکتب شهید صدر(رضوان الله علیه)
محل نزاع شهید صدر(رضوان الله علیه) با مشهور اصولیین:
محل نزاع اخباری ها و اصولیین:
مدعی مرحوم شهید صدر(رضوان الله علیه) در مورد عدم جریان برائت عقلی و لزوم احتیاط:
بنابراین فرض مرحوم شهید صدر(رضوان الله علیه) در دو مرحله است:
دلایل قائلین به قبح عقاب بلابیان:
تفصیل ادله اثبات قبح عقاب بلا بیان:
الف: دلیل عقلی
ب: دلیل عقلائی
اشکال مرحوم شهید صدر(رضوان الله علیه):
ادعای مرحوم شهید صدر(رضوان الله علیه):
نکته: آیا خبر واحد حجت است؟
نکته: بیان آیت الله العظمی هاشمی شاهرودی(دام ظله) در مسئله:
مرحله‌ی ایجابی مدعی، مرحوم شهید صدر(رضوان الله علیه) :
خلاصه بحث برائت عقلی:
برائت شرعی
ادله برائت شرعی:
الف:آیات
1ـ "لایکلف الله نفسا الا ما آتاها"
تقریب استدلال:
مدعی مرحوم شهید صدر(رضوان الله علیه) در مورد اعراب "ما" در آیه شریفه:
دلیل مدعی مرحوم شهید صدر(رضوان الله علیه):
اشکال:
جواب اشکال:
خلاصه بحث:
2ـ "و ما کنا معذبین حتی نبعث رسولا"
لزوم اثبات سه مقدمه برای استدلال به آیه:
اشکال به استدلال آیه:
جواب اشکال:
ب: روایات
1ـ "کل شیء مطلق حتی یرد فیه نهی"
مفردات حدیث:
تقریب استدلال روایت به شبههی بدویه
نظر مرحوم شهید صدر (رضوان الله علیه) در تقریب استدلال به روایت :
اشکال:
اشکال:
مقصود از نهی،که در روایت آمده است:
2ـ حدیث رفع:
تذکر: روایت در مقام و ظرف امتنان صادر شده است:
استدلال روایت:
رفع مالایعلمون :
رفع واقعی:
رفع ظاهری:
نکته: تعریف نقطه امتنان
جواب به محذور دور:
نظر مرحوم شهید صدر(رضوان الله علیه):
حدیث رفع مختص به شبهات حکمیه است یا موضوعیه؟
1ـ اختصاص حدیث به شبهه موضوعیه:
جواب:
2ـ اختصاص حدیث به شبهات حکمیه:
دلائل مرحوم شهید صدر(رضوان الله علیه) برای اشتراط اجرای برائت به بعد از فحص:
نکته: شبهات حکمیه مقرون به علم اجمالی
خلاصه مطلب:
نکته: انحلال علم اجمالی به سه صورت متصور است:
قاعده استحاله التکلیف بغیر المقدور:
تکلیف مولا واجد مراتبی است:
نکته مهم: اختصاص بحث به احکام تکلیفی
نکته: تبیین نظر متکلمین و اصولیین در ما نحن فیه
عملیات قانونگذاری واعتبار حکم چهار مرحله دارد:
نکته: معانی اراده وشوق:
سئوال اساسی این است که قدرت در کدامیک از این مراحل باید حضور داشته باشد؟
در تکلیف و جعل (اعتبار) قدرت در ناحیه متعلق اخذ شده است یا خیر؟
دلیل مدعی مشهور در کلام مرحوم میزای نائینی(رضوان الله علیه):
غرض از اعتبار کردن توسط مولا:
دلیل مدعی مرحوم آیت العظمی خویی(رضوان الله علیه):
اشکال به فرمایش مرحوم آیت الله العظمی خویی(رضوان الله علیه):
نکته: عالم ثبوت واثبات
ثمرهی اول:
نظر مرحوم شهید صدر(رضوان الله علیه):
منشاء وجوب قضاء:
ثمرهی دوم:
نکته: مقصود از غیر مقدور
اشکال به مرحوم خویی (رضوان الله علیه):
ادامه‌ی ثمرهی دوم:
خلاصه بحث:
نتیجه بحث:
نکته: مقصود از قدرت شرعی
الجامع بین المقدور و غیرالمقدور:
مقدمه
اشکال به مرحوم نائینی (رضوان الله علیه):
توضیح بحث
نکته: تعریف اطلاق بدلی و شمولی
نظر مرحوم محقق کرکی و مرحوم شهید صدر(رضوان الله علیهما):
ثمرهی بحث:
حالات ارتفاع قدرت (اسباب زوال قدرت):
" الاضطرار بالاختیار لاینافی الاختیار عقاباً"
دلیل:
"الإمتناع بالاختیار لاینانی فی الاختیار عقابا و خطابا"
قاعده‌ی عقلیه:
موقعیت مکلف در ظرف علم اجمالی باید در دو جهت تحلیل گردد:
تحلیل علم اجمالی به لحاظ تولید مسئولیت برای مکلف (علم اجمالی قبل از انحلال)
اشکال به مرحوم شهید صدر: (اشکال به قول به ترخیص توسط شارع)
جواب اشکال:
تذکر:
اشکال: سرایت ترخص به قطع تفصیلی
جواب اشکال:
جمع‌بندی بحث تا اینجا:
حالات مکلف :
مقام اثبات
دو تحلیل جهت ممنوعیت مخالفت قطعیه در اطراف علم اجمالی: (مقام ثبوت)
مرحوم شهید صدر(رضوان الله علیه) در ادامه جواب قبلی خود اضافه میفرماید:
آیا شارع مقدس در مقام اثبات، ترخیص داده است یا خیر؟
نظر مرحوم آیه الله العظمی خویی (رضوان الله علیه):
روایت عبارت از دو بخش است:
نظر مرحوم شهید صدر(رضوان الله علیه) در مورد اطلاقات حل :
مرحوم آیت العظمی خویی (رضوان الله علیه):
فهرست منابع
% حراج 10
